Matthias Goerne: “Ik steun het volk van Israël dat zich verzet tegen het beleid van hun regering.”

De Schubertiade zou waarschijnlijk niet zijn wat ze is zonder de constante aanwezigheid van Matthias Goerne, die er sinds het begin trouw aan is gebleven, net zoals het lied, het genre waarin de gevierde Duitse bariton excelleert, zijn niveau van ernst en diepgang niet had bereikt zonder het werk van de grote Dietrich Fischer-Dieskau, de zanger en dirigent wiens honderdste verjaardag dit jaar valt. Goerne had hem als leraar toen hij jong was en aanstaande dinsdag brengt hij hem een ​​eerbetoon in Vilabertran (20.30 uur), maar niet voordat hij met La Vanguardia heeft gesproken over zijn latere projecten en zijn frequente optredens op podia in Israël.

Je hebt Mahler gekozen voor deze hommage aan Fischer-Dieskau. Is dat wat hem het meest vertegenwoordigt?

Wat je ook kiest, je hebt altijd gelijk, of het nu Pfitzner, Walsh, Schumann, Schubert, Mahler, Liszt is... want hij was de enige die alles wat er tot dan toe bestond, heeft vastgelegd. De lijst is eindeloos; zo ambitieus was hij. Ik had Mahlers Lied von der Erde hier in Schönbergs versie gezongen, en aangezien ik zoveel Schubert- en Schumannrecitals heb gegeven, leek een Mahlerprogramma me wel wat.

Zonder het precedent van Fischer-Dieskau zou het lied vandaag de dag niet met deze diepgang en ernst worden opgevoerd.

Denk je dat je minder goed zou kunnen liegen zonder zijn lessen?

Precies, maar hij was niet het soort leraar van wie je kon leren zingen; dat was niet zijn grootste talent. Wat hij bood was interpretatie en stijl, wat je wel en niet moest doen. Met hem ontdekte ik dit repertoire als kind. Dankzij zijn opnames hadden latere generaties toegang tot de muziek zonder zelfs maar de namen van de liedjes of de componisten te kennen, en zonder de bladmuziek te hebben gezien. Het zal voor altijd bewaard blijven. Zijn manier van zingen is een kompas voor de ernst waarmee dit muziekgenre benaderd moet worden. Hij tilde het naar het hoogste niveau.

Zou je vandaag lichter willen zingen?

Of meer opera-achtig, ja. Als je naar opnames uit de jaren twintig, dertig en begin jaren veertig luistert, krijg je de indruk dat het afgezaagd, puur entertainment is. Ze gaan niet diep genoeg om te ontdekken hoe betekenisvol en filosofisch die literatuur kan zijn. Het was salonmuziek, oppervlakkig in haar interpretatie. En hij veranderde dat door het belang ervan te benadrukken.

Vocaal ben ik niet meer in mijn beste jaren. Alles wordt moeilijker als je ouder wordt, maar je kunt dat compenseren met ervaring.

Op welk punt zou je zeggen dat je vocaal bent?

Ik ben niet meer in mijn beste vorm. Ik kan nog steeds zingen met de kwaliteit die ik lang geleden heb geleerd, maar ik moet wel omgaan met de veranderingen die met het ouder worden gepaard gaan. Dingen worden moeilijker, maar je kunt dat compenseren met ervaring. Het is interessant; het is geen uitdaging die ik niet aan wil gaan. Ik heroverweeg zelfs mijn repertoire, omdat ik het misschien moet variëren, omdat er meer gewicht, of meer rondheid, of wat meer donkerte, of wat dan ook in zit. Dit is normaal als je ouder wordt en je zingt al 35 jaar. Maar tegelijkertijd is het makkelijker om contrast te creëren, iets te onderstrepen, een zin te verhelderen door interpretatie.

Op je laatste album, Schubert Revisited met de Deutsche Kammerphilharmonie Bremen, klinkt je stem luchtig en vibrerend. Is dat opzettelijk?

Dat heb ik altijd gedaan. Ik zong nooit met dat superstrakke geluid. Ik hou van het gevoel dat zingen iets heel natuurlijks heeft, een vrij sterke luchtstroom in het geluid zelf. Ik ben er niet in geïnteresseerd dat alles klinkt als één zuiver timbre, maar eerder in het creëren van een flexibel geluid dat afhangt van de tekst, de woorden, de sfeer. Er zijn zoveel getalenteerde zangers met een goede articulatie... maar soms mis ik daar een beetje van, wat het allemaal logisch maakt. De jongere generatie, zou ik zeggen, klinkt alsof er niet genoeg passie is. Alles is gepolijst, clean en fantastisch, maar ik hoor die sterke drang om te articuleren, om iets over jezelf te zeggen, niet. Misschien is de indruk die je nu wekt belangrijk, ik weet het niet, maar er is iets veranderd in persoonlijkheden. Toen ik begon met zingen, was ik omringd door groot talent, maar met de drang om meer in de richting van artiest te gaan dan van een fantastische zanger. Zingen op zich is interessant, maar het is lang niet alles waar het om draait.

"Mijn grootste project voor volgend seizoen is dat ik 'Salomé' in Toulouse op de planken breng. Ja, als regisseur."

Welke projecten heeft u in de planning staan ​​en had u nog openstaan?

Er zijn er veel. Ik ben onlangs een trio begonnen met contrabas, slagwerk en piano, en in 2026-2027 spelen we een programma met aria's gecombineerd met jazzstukken gebaseerd op teksten van Thomas Dylan en Leonard Cohen. Ik ben van plan om het naar de Schubertiade te brengen. Maar het grootste project voor volgend seizoen is dat ik Salomé op de planken breng in Toulouse.

Je regisseert een productie! Ga je de theaterbezoeker in jezelf naar boven halen?

Ik denk er al een tijdje over om een ​​paar opera's op de planken te brengen. De kans deed zich voor; ik heb er niet naar gezocht. Ze vroegen me om repertoires die me niet interesseerden, en ze gaven me de keuze, dus ik zei Salomé . Ik ben midden in de voorbereidingen; ik heb het decor thuis en het kostuumconcept is klaar.

Op deze Schubert-opname dirigeerde hij ook de Bremer Kammerphilharmonie.

Nou ja, dirigeren is relatief; ze zijn de beste ter wereld als kamerorkest; ze hebben geen dirigent nodig. Het interessante was dat een paar mensen uit het orkest me vroegen om een ​​Schubertsymfonie te dirigeren. Dat was vleiend, maar ik doe het niet, want ik ben geen dirigent. Je moet op zijn minst vanuit het orkest zelf komen om er een te zijn.

Ik ben twee keer in Israël geweest om te zingen en kom in het voorjaar terug. Wat voor mij telt, is de steun aan de mensen in het land die tegen het beleid van hun regering zijn.

Je hebt dit seizoen twee keer in Israël opgetreden. Wat vind je van de huidige druk op artiesten om op te treden in landen met repressieve regeringen?

De vraag is welke impact de acties van een individuele artiest kunnen hebben in vergelijking met deze wereldmechanismen. We hebben er vrijwel geen invloed op. Dus vanaf het begin is het een persoonlijke beslissing. Als iemand vindt dat hij of zij niet in de Verenigde Staten zou moeten optreden, is dat zijn of haar recht; niemand mag tegen zijn of haar eigen wil in handelen. We zouden tolerant moeten zijn tegenover degenen die zeggen: "Nee, ik wil om deze reden niet in Israël spelen, en ik wil om deze reden ook niet in Rusland spelen." Maar tegelijkertijd breid ik deze tolerantie ook uit naar mensen die zeggen: "Het is voor mij onlogisch om niet naar Rusland te gaan, of niet naar Israël, of niet naar zoveel andere landen." Want als de norm is dat we alleen naar landen gaan waar alles volledig democratisch is... dan zijn er niet zoveel van dat soort landen meer over. En dus is de vraag eerder: is het zinvol of niet?

Lees ook Kwartet Casals: “Klassieke muziek kan viraal gaan, maar voor TikTok is dat niet iets onmiddellijks en vluchtigs.” Maricel Chavarria

Heb je het voor je?

Wat Rusland betreft, heb ik het gevoel dat de situatie wordt uitgebuit. Officieel kan niemand me verbieden om naar Rusland te gaan en daar concerten te geven, omdat het niet illegaal is. Maar gezien het feit dat ik zoveel fantastische concerten heb gegeven met geweldige vrienden in Oekraïne, zou ik het gevoel hebben dat het niet juist zou zijn om daar nu heen te gaan. In plaats daarvan lijkt het me juist om naar Israël te gaan, en ik kom er in het voorjaar terug. Zelfs als je bedenkt wat deze regering daar aanricht, deze oorlog met kolossale schade die absoluut verschrikkelijk en disproportioneel is, ondanks het feit dat Hamas deze vreselijke aanval heeft geïnitieerd en een bende criminelen is die de ooit zo mooie Gazastrook heeft verwoest. In mijn geval zou ik op elk moment naar Israël gaan, omdat ik zoveel mensen ken die al lang radicaal ontevreden zijn over premier Netanyahu. Ik denk dat mijn steun voor de mensen die ook in Israël tegen dit beleid zijn, belangrijk is. Muziek is een taal die van hart tot hart gaat, die moed geeft, die energie geeft, die mensen motiveert tot vrede en tegen het beleid van meneer Netanyahu, zodat ze niet opgeven, zich blijven inzetten en vechten voor het juiste beleid dat ze daar moeten vinden. Anders zal er geen vrede zijn. Het moet mogelijk zijn om vreedzaam samen te leven en waarden te delen.

U was dus niet bang dat uw concerten in Israël door de overheid zouden worden uitgebuit?

Ik had die garantie. Het risico met Israël is dat als je weigert te gaan, je het volgende weet: "Je bent tegen Israël." Ik ben niet tegen Israël; ik ben tegen dit soort beleid, dit soort schandelijke regering. Tegelijkertijd, als je in het land bent en met mensen praat en ziet hoe ze de omstandigheden openlijk en eerlijk bekritiseren, zou ik zeggen dat Israël een van de sterkste democratische landen is die ik ken, omdat mensen er volledig openhartig over spreken. Ik weet niet of het in zoveel landen – in Amerika, Spanje, Frankrijk of Duitsland – zo makkelijk zou zijn om dit te doen zonder je reputatie te verliezen. In Israël spreken mensen volledig vrijuit, en je moet beseffen dat Israël steunen betekent dat je de staat steunt, maar niet deze regering. Bovendien hebben culturele instellingen in Israël moeite om zelfs maar een klein beetje geld van de staat te krijgen. Het kleine bedrag dat ze ontvangen, laat zien hoe weinig interesse de regering over het algemeen heeft. Daarom is het niet juist om deze culturele instellingen niet te steunen.

Lees ook Anna Lucia Richter en Julius Drake (★★★✩✩): van sopraan naar mezzo Jordi Maddaleno

Was u niet bang om naar een land te gaan waar oorlog heerst?

De vorige keer zeiden ze: "Hartelijk dank voor uw komst", en ik voelde me een beetje beschaamd omdat ik niet wist hoeveel mensen hun afspraak hadden afgezegd. Maar niemand gaf een officiële verklaring af: "Zolang de situatie in het land zo is en er een regering is die dit doet, zal ik niets in dit land steunen." Nee, ze zeiden alleen dat ze zich slecht voelden of dat ze bang waren voor de bomaanslagen. Dat laatste begrijp ik, maar ga niet weg zonder je beslissing toe te lichten. Zonder die toelichting speel je antisemieten in de kaart, en dat is heel gevaarlijk, want er is zeker antisemitisme in de wereld. En het heeft niets te maken met Israël of politiek, maar met ras zelf. Dit is onaanvaardbaar.

Zou u de Amerikaanse economie boycotten als reactie op het Amerikaanse importheffingenbeleid?

Nee, dat slaat nergens op, vind ik. Je straft de verkeerde mensen. Ik denk dat 99% van de mensen die geïnteresseerd zijn in muziek het oneens is met veel politieke kwesties, zelfs in de Verenigde Staten. Het juiste antwoord kan niet zijn dat kunst zwijgt; integendeel.

De maatschappij vertellen wat ze moet voelen of doen, is hersenspoeling. Ik vind het niet leuk. En ik weet waar ik het over heb, want ik ben gesocialiseerd in Oost-Duitsland.

Zelfs niet als Trump hem zou uitnodigen om in het Witte Huis te zingen?

Je zou er misschien nog eens over nadenken en misschien nee zeggen. Maar wil je de New York Philharmonic of de San Francisco Philharmonic straffen? Zelfs als je iets kunt doen in het Witte Huis, zou niemand de rechter van een ander moeten zijn. Het is nog steeds niet illegaal om daar concerten te geven. Ik vind het overdreven om altijd iets te moeten bewijzen. We hebben een zeer hoge morele code; we kunnen er trots op zijn en ervoor vechten, ja. Maar je kunt het als individu doen; je zou de maatschappij niet moeten vertellen wat ze moet voelen of doen. Dit is een beperking, een soort hersenspoeling. Ik vind het niet leuk. Ik weet precies waar ik het over heb, want ik ben gesocialiseerd in Oost-Duitsland. En dit is een enorm risico: het gevoel hebben dat je niet vrij bent. Dit soort zwaard van democratie waarin we ondergedompeld zijn, is niet prettig, omdat er zoveel verschillende situaties zijn waarin niemand iets kan verbieden. Maar als je het doet, word je niet gestraft door de rechtvaardigheid, maar door de maatschappij. Dit soort moraal is zo ingeburgerd dat ze je vertellen: "Nee, wat je hebt gedaan is niet goed", zelfs als je geen enkele wet overtreedt. Dit is gevaarlijk voor de democratie.

Wat als iemand in Duitsland een concert met Valery Gergiev en het Mariinsky Orkest voorstelt?

Dat is onmogelijk. Zelfs in Italië werd het afgelast omdat de Meloni-regering het verbood. De leider van een neofascistische partij... het is moeilijk te geloven dat zoiets bestaat in de wereld. Maar het is gevestigd en gerespecteerd in de EU omdat het Oekraïne en de liberale democratie steunt. Italië is in dit opzicht doorgaans toleranter, maar dat is niet gebeurd. Gergiev nu uitnodigen zou een misleidend symbool zijn, omdat iedereen weet dat hij dicht bij deze regering stond. Dit is geen reden genoeg voor een boycot, maar politiek ligt het erg gevoelig. We moeten de geschiedenis in gedachten houden: wie ging na de Tweede Wereldoorlog naar Amerika of Rusland om Brittens War Requiem te zingen? Dit waren landen die vijanden waren geweest. Zelfs na verschrikkelijke oorlogen was er vergeving. Eindeloze wraak is niet de oplossing; het kweekt frustratie en een gevoel van onrechtvaardigheid. Bovendien zijn gevestigde artiesten zo betrokken bij het regime dat ze geen kans hebben om op te treden. Dat is begrijpelijk.

Hoe vaak heb je in de Schubertiade gezongen? Kun je het tellen?

Ja, dat worden er 32. Voor mij heeft zingen daar dezelfde motivatie en opwinding als zingen in Carnegie Hall. De sfeer was vanaf het begin warm, open, respectvol, geweldig en georganiseerd, zonder dat alles perfect hoefde te zijn. Jordi Roch besloot dat dit kleine stadje de perfecte plek was om te beginnen. Het is verbazingwekkend, want ik twijfelde er vroeger aan hoeveel mensen in dit stadje naar klassieke muziek zouden luisteren. De meesten kenden Schubert niet, of wisten zelfs niet dat hij een belangrijke componist was. En hoe hij dat met zijn intelligentie voor elkaar kreeg, want hij was een eerlijk persoon met zeer hoge normen. Voor mij heeft zingen daar een enorme emotionele betekenis. Het is een plek die warmte, spontaniteit en passie voor muziek bewaart, iets wat je niet altijd vindt in grote, formele zalen. Het inspireert me ook om repertoires te blijven verkennen die misschien niet zo gebruikelijk zijn op andere podia.